Muzyka, muzyka, góralsko muzyka,
Cały świat obejdzies, nima takiej nika
Region Podhala zajmuje wyjątkowe miejsce w historii polskiej fonografii etnomuzycznej. To tutaj w 1904 roku Roman Zawiliński – filolog i etnograf z Krakowskiej Akademii Umiejętności dokonał pierwszego znanego nam, historycznego nagrania folkloru muzycznego – śpiewek ludowych w wykonaniu Jana Krzeptowskiego – syna najsłynniejszego góralskiego muzykanta Jana Krzeptowskiego-Sabały. W roku 1906 Willy Blossfeld z Lipska utrwalił na Podhalu śpiewy i nuty góralskie. Z jego pobytu zachowało się do dziś 14 wałków fonograficznych. W 1914 roku powstał zaś największy zbiór dokumentów dźwiękowych z muzyką Podhala, którego twórcą był Juliusz Zborowski. Zborowski późniejszy długoletni dyrektor Muzeum Tatrzańskiego w 1913 roku osiadł na Podhalu; był nauczycielem gimnazjalnym w Nowym Targu, zajmując się jednocześnie badaniami gwary i kultury materialnej górali. Fonograf i wałki zakupił z własnych pieniędzy na raty w niemieckim domu towarowym w północnych Czechach.
Jak wspominał po latach (Juliusz Zborowski, Pisma Podhalańskie): Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii góralskich, wałki napełniały się szybko, a na pierwszy ogień szedł grajek nad grajki, bozy talent muzyki Podhala, Bartuś Obrochta. Trzeba go było widzieć, jak z całą satysfakcją przysłuchiwał się nagranym przez siebie wałkom, jak co chwila przygadywał "dobrze, dobrze" – i jak, przytupując nogą do taktu, wygłosił swoją opinię: "Wiecie, panie profesorze, to niegłupia trąba!".
W 2015 r. dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz dzięki współpracy Muzeum Tatrzańskiego z Instytutem Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie udało się po ponad 100 latach odtworzyć, zdigitalizować i opublikować kolekcję nagrań Juliusza Zborowskiego.
Jesteśmy przekonani, że płyta stanowić będzie unikatowe źródło do poznania oryginalnego brzmienia dawnej muzyki Podhala. Wydawnictwo posłuży także do badań nad przemianami zachodzącymi w wykonawstwie i stylistyce wciąż żywej muzyki góralskiej. Zwłaszcza utrwalone w nagraniach i zachowane nuty Bartusia Obrochty niewątpliwie staną się inspiracją do kultywowania i pielęgnowania góralskiego folkloru muzycznego dla społeczności lokalnej i środowisk polonijnych oraz wszystkich miłośników muzycznej twórczości ludowej.
Żaden bowiem z regionów etnograficznych naszego kraju nie może poszczycić się porównywalną do zasobów z Podhala liczbą zachowanych archiwaliów fonograficznych sprzed pierwszej wojny światowej.
9. grudnia 2015 roku w Sali Sobieskich w Instytucie Sztuki PAN podczas promocji płyty odbyło się spotkanie z twórcami tego unikatowego wydawnictwa. Jacek Jackowski przybliżył historię prezentowanych nagrań oraz opowiedział o idei, jaka przyświecała powstaniu płyty. Aleksandra Szurmiak-Bogucka wskazała na znaczenie tych nagrań dla poznania historii muzyki Podhala, a Anna Rutkowska opowiedziała o wyzwaniach jakie stwarza rekonstrukcja ponad stuletnich dokumentów dźwiękowych. Na spotkaniu obecna była także przedstawicielka Muzeum Tatrzańskiego - Olga Hadowska, która przybliżyła działalność Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego Muzycznie prezentację albumu uświetniła kapela góralska Piotra Majerczyka, a zgromadzeni goście otrzymali egzemplarz płyty w prezencie.
Zobacz więcej informacji o płycie
Polecamy:
- Muzyczne korzenie wsi na nagraniach sprzed wieku - audycja o książce "Zachować dawne nagrania" oraz płycie "Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii podhalańskich". Program 2 Polskiego Radia.
- Muzyka Podhala odtworzona po ponad 100 latach - audycja o wydawnictwie płytowym "Rozpoczął tedy fonograf zbieranie melodii podhalańskich. Pierwsze nagrania muzyki tradycyjnej na Podhalu ze zbiorów Muzeum Tatrzańskiego i Instytutu Sztuki PAN odtworzone po ponad stu latach". Program 2 Polskiego Radia.
"And so the phonograph began collecting highlander melodies…"
First recordings of Podhale region traditional music from the collection of the Institute of Art of Polish Academy of Sciences and the Tatra Museum replayed after over 100 years] released in Cooperation of The Tatra Museum in Zakopane and The Institute of Art of The Polish Academy of Sciences.
The oldest preserved phonographic relic that documents Polish musical folklore are considered to be recordings made by a philologist, Slavicist and ethnographer Roman Zawiliński (1855-1932) in 1904 in Podhale region. Just before the World War One Podhale region again hosted the phonograph and phonographic registrations were made in Podhale region by ethnographer and linguist – Julisz Zborowski.
The collection of phonographic cylinders recorded by J. Zborowski got preserved in the Tatra Museum in Zakopane – the inventory consists of 48 carriers, few of which went missing. It is hard to say whether the whole collection recorded by Zborowski is saved as we know that he purchased a hundred of wax cylinders and kept on buying them during the war. Some of the cylinders got broken or cracked (which did not eliminate the possibility of their reconstruction and replaying). It is worth to mention, that the discussed collection for many years was considered missing or destroyed and thus impossible to be read.
In 2015, thanks to the financial support of the Ministry of Culture and National Heritage Jacek Jackowski and engineer Lechleitner executed the digitisation of the whole collection of Zborowski recordings.