Zakład Badań Podstawowych Historii Sztuki, Katalog Zabytków Sztuki w Polsce

Telefon: +48 (22) 50 48 246
E-mail: zbigniew.michalczyk@onet.pl

• 1995-2000 studia w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego; praca magisterska "Cztery obrazy z kościoła Św. Mikołaja w Wolborzu – problem autorstwa" napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. Mariusza Karpowicza
• 2002-2006 studia doktoranckie w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego; 2007 tytuł doktora na podstawie rozprawy Michał Stachowicz (1768-1825): malarz między barokiem a romantyzmem (promotor: prof. dr hab. Maria Poprzęcka), wyróżnionej nagrodą Stowarzyszenia Historyków Sztuki im. ks. prof. Szczęsnego Dettloffa.
• 2018 stopień doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dyscyplinie historia sztuki.
• 2024 tytuł profesora.

Zatrudnienie

• 2002-2005 redaktor merytoryczny w redakcji Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN (Dział Sztuki).
• 2002-2005 członek redakcji miesięcznika "Spotkania z Zabytkami".
• od 2007 r. zatrudniony w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk na stanowisku adiunkta w pracowni Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce.

Prowadzenie projektów badawczych:

• 2005-2007: projekt własny Michał Stachowicz (1768-1825): między barokiem a romantyzmem, projekt finansowany ze środków MNiSW, nr 1 H01E 055 28; miejsce realizacji: Instytut Historii Sztuki UW.
• 2008-2009: projekt Europejskie źródła twórczości Michała Stachowicza, nr N N105 022534, finansowany ze środków MNiSW, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN.
• 2011-2015: projekt Grafika europejska a polskie malarstwo religijne doby późnego baroku, nr 2011/01/D/HS2/02089 finansowany przez Narodowe Centrum Nauki, konkurs SONATA, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN.
   

Udział w projektach badawczych jako wykonawca:

• 2008-2010: projekt Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kościoły i klasztory dawnego województwa brzesko-litewskiego, finansowany przez MNiSW, nr N N 105 115834, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN, kierownik: dr Marcin Zgliński
• 2011-2013: Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Kościoły i klasztory dawnego województwa brzesko-litewskiego (kontynuacja), finansowany przez MNiSW, nr N N 105 348240, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN, kierownik: dr Anna Oleńska
• 2012-2016: projekt Katalog zabytków sztuki w Polsce, seria nowa, t. XVII, z. 2: Miasto Białystok, z. 3: Powiat białostocki, nr 11 H 11 0158 80, finansowany przez MNiSW w tamach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN, kierownik: dr Marcin Zgliński
• 2013-2016: projekt Materiały do dziejów sztuki sakralnej dawnego województwa brzesko-litewskiego, finansowany przez Narodowe Centrum Nauki (konkurs OPUS), nr 2013/09/B/HS2/02072, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN, kierownik: dr Dorota Piramidowicz
• od 2014: projekt Katalog zabytków sztuki w Polsce t. XII woj. podlaskie, z. Powiat Bielsk Podlaski; Katalog zabytków sztuki w Polsce t. VIII, woj. Lubelskie, z. Powiat Radzyń Podlaski, nr 11H 13 0306 82, miejsce realizacji: Instytut Sztuki PAN, kierownik: dr Katarzyna Kolendo-Korczak

Zakres badań

• malarstwo polskie XVIII-XIX w. postrzegane w szerokim kontekście społecznym, politycznym i kulturowym.

Wybór publikacji

Redakcja naukowa

• Na prawym brzegu. Dziedzictwo kulturowe warszawskiej Pragi, Warszawa 2006.
• Odkrywanie warszawskiej Pragi. 360-lecie nadania praw miejskich, Warszawa 2008.
• Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., Warszawa 2010 (wraz z A. Pieńkosem i M. Wardzyńskim)

Książki

• Szymon Czechowicz [1689-1775], Warszawa 2007 (wydawnictwo popularnonaukowe).
• Tyczyn miastem Jana Klemensa Branickiego. Dzieje i znaczenie fundacji artystycznych, Rzeszów-Tyczyn 2009 (wraz z A. Oleńską i P. Jamskim).
• Michał Stachowicz (1768-1825). Krakowski malarz między barokiem a romantyzmem, Warszawa 2011, t. 1-2 (Nagroda im. ks. prof. Stanisława Janusza Pasierba).
• [współautor] Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, seria nowa, t. 12, red. M. Zgliński, Województwo podlaskie (białostockie), z. 2, Miasto Białystok, red. M. Zgliński, A. Oleńska, oprac. K. Kolendo-Korczak, Z. Michalczyk, A. Oleńska, D. Piramidowicz, K. Uchowicz, M. Zgliński, Warszawa 2015 (Nagroda im. prof. dr. Jerzego Z. Łozińskiego)
• [współautor] Katalog zabytków sztuki w Polsce, seria nowa, t. 12, Województwo podlaskie (białostockie), z. 3, Powiat białostocki, red. M. Zgliński, K. Kolendo-Korczak, oprac. K. Kolendo-Korczak, Z. Michalczyk, A. Oleńska, D. Piramidowicz, K. Uchowicz, M. Zgliński, Warszawa 2016
• W lustrzanym odbiciu. Grafika europejska a malarstwo w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych ze szczególnym uwzględnieniem późnego baroku, Warszawa 2016.
• [współautor z: Andreas Tacke, Ursula Timann, Marina Beck, Elsa Oßwald, Sarah Wilhelm, Luise Schaefer, Sandra Knieb, Radka Heisslerová, Hana Pátková, Karina Wiench, Susan Tipton, Monika Borowska, Benno Jakobus Walde], Statuta pictorum. Kommentierte Edition der Maler(zunft)ordnungen im deutschsprachigen Raum des Alten Reiches, hg. Andreas Tacke, Petersberg 2018, Bd. 1-5.

Artykuły

• kilkadziesiąt haseł w Wielkiej Encyklopedii Powszechnej PWN (głównie z zakresu malarstwa polskiego XVII-XIX w.); kilkadziesiąt artykułów w czasopismach "Spotkania z Zabytkami", "Mazowsze" oraz w antyfaszystowskim czasopiśmie "Nigdy Więcej" (stały współpracownik od 1997).
• Smuglewicz Łukasz, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 39, Warszawa-Kraków 1999-2000, s. 379–380.
• Rok 1794 na Pradze w pracach malarza krakowskiego Michała Stachowicza, w: Na prawym brzegu. Dziedzictwo kulturowe warszawskiej Pragi, materiały sesji, Warszawa grudzień 2005, red. Z. Michalczyk, Warszawa 2006, s. 43–57.
• Obraz "Suplikacje do św. Józefa" w kolegiacie kaliskiej. Treści ideowe, w: Sztuka Polski Środkowej. Studia. Sztuka nowożytna i nowoczesna, red. E. Kubiak, K. Stefański, P. Gryglewski, Łódź 2007, s. 67-75.
• "Sypmy im kurhan-mogiłę..." Próby upamiętnienia bitwy grochowskiej w latach 1916-1939, "Kronika Warszawy", nr 1 (132), 2007, s. 54-63.
• Dawny gmach filharmonii w Warszawie świątynią sztuki narodowej, w: Siedziby teatrów, teatrzyków, oper, filharmonii − historia i architektura, red. D. Bręczewska-Kulesza, A. Wysocka, Bydgoszcz 2008, s. 59-71.
• Malowidła w kościele Św. Jana Nepomucena w Zwierzyńcu i ich projekt autorstwa Łukasza Smuglewicza, "Zamojski Kwartalnik Kulturalny", nr 3 (96) 2008, s. 31-37.
• Praga w literaturze varsavianistycznej, w: Odkrywanie warszawskiej Pragi. 360-lecie nadania praw miejskich, red. Z. Michalczyk, Warszawa 2008, s. 9-19.
• Pamięć o bitwie grochowskiej w architekturze i urbanistyce okresu międzywojennego, w: Odkrywanie warszawskiej Pragi. 360-lecie nadania praw miejskich, red. Z. Michalczyk, Warszawa 2008, s. 99-117.
• Szkicownik Michała Stachowicza oraz nieznane materiały dotyczące Gabinetu Historycznego Jana Pawła Woronicza i "Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia", "Studia Waweliana", t. 14, 2009, s. 105-130.
• Krakowski cech malarzy w czasach upadku i początki ambicji akademickich w jego kręgu na przełomie XVIII i XIX w., "Modus", t. 8-9, 2009, s. 105-127.
• Warszawski malarz Łukasz Smuglewicz. Nowe ustalenia i hipotezy, w: Kultura artystyczna Warszawy XVII-XXI w., red. A. Pieńkos, M. Wardzyński, Z. Michalczyk, Warszawa 2010, s. 177-191.
• Józef Łęski – jego podróż do Francji i teoria artystyczna, w: Francusko-polskie relacje artystyczne w epoce nowożytnej, red. A. Pieńkos, A. Rosales Rodriguez, Warszawa 2010, s. 253-260.
• Wczesna ikonografia Tadeusza Kościuszki i jej społeczny kontekst w Krakowie przełomu XVIII i XIX w.: Franciszek Smuglewicz a Michał Stachowicz, w: Socialinių tapatumų reprezentacijos Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės vizualinėje kultūroje, Vilnius 2010, s. 510-534.
• Ikonografia Żup Krakowskich w XVII-XIX wieku. Wybrane przykłady, w: Technika w dziejach cywilizacji – z myślą o przyszłości, t. 7, red. S. Januszewski, Wrocław 2011, s. 97-114.
• Kazimierz Antoszewski i grupa barokowo-klasycystycznych malowideł ściennych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, "Biuletyn Historii Sztuki", 73: 2011, nr 3-4, s. 479-530.
• Szkicownik i notatnik Andrzeja Radwańskiego. Z badań nad kulturą mieszczaństwa krakowskiego XVIII wieku, w: Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej, red. A. Betlej, K. Brzezina-Scheurer, P. Oszczanowski, Wrocław 2011, s. 359-371.
• Ku nowoczesności. Wokół pewnego krakowskiego "konkursu" w 1825 roku: Józef Sonntag, Jan Nepomucen Głowacki, Teodor Baltazar Stachowicz, Jan Nepomucen Danielski, Leon Łabęcki, "Biuletyn Historii Sztuki", 74: 2012 nr 2, s. 209-232.
• Najpopularniejsze widoki kopalni w Wieliczce. Z badań nad kulturą wizualną XIX w., "Kwartalnik Historii Kultury Materialnej", 60: 2012, nr 4, s. 563-586.
• Grafika zachodnioeuropejska a dzieła malarstwa w kościołach obrządków wschodnich w Rzeczypospolitej doby późnego baroku. Przegląd problematyki i wybrane przykłady, w: Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. 5, red. Wojciech Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2013, s. 161-195.
• Kościół p. w. Św. Jana Nepomucena i klasztor Bonifratrów w Wysokiem Litewskiem, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 1, red. M. Zgliński, Kraków 2013 (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. 5), s. 271-284.
• Kościół parafialny p. w. Św. Trójcy w Wysokiem Litewskiem, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 1, red. M. Zgliński, Kraków 2013 (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J. K. Ostrowski, cz. 5), s. 233-270.
• [współautor z M. Biernacką], Rozmanith Antoni Piotr, w: Słownik Artystów Polskich, t. 9, Warszawa 2013, s. 163-164
• Rybkiewicz Józef, w: Słownik Artystów Polskich, t. 9, Warszawa 2013, s. 324.
• Uwagi na temat pierwowzorów dzieł Szymona Czechowicza i malarzy jego kręgu, "Biuletyn Historii Sztuki", 75: 2013, nr 4, s. 697-773.
• "Album narodowy" w pozytywistycznej Warszawie. Zbiór graficzny Towarzystwa Opieki nad Zabytkami Przeszłości, w: Archiwa wizualne dziedzictwa kulturowego. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości, t. 2, red. E. Manikowska, P. J. Jamski, Warszawa 2014, s. 175-198
• Franciszek Smuglewicz, Jan Chrystian Kamsetzer i pamięć synów o Józefie Prozorze, "Biuletyn Historii Sztuki", 76: 2014, nr 2, s. 197-217
• Kościół parafialny p. w. Opieki Najśw. Marii Panny w Siehniewiczach, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 2, red. Anna Oleńska (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2014, s. 277-307
• Kościół parafialny p. w. św. Aleksego w Sielcu, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 2, red. Anna Oleńska (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2014, s. 309-331
• Wawel w twórczości Michała Stachowicza, w: Wzgórze Wawelskie w słowie i obrazie. Z badań nad kulturą wieku XIX, [red. J. Winiewicz-Wolska, J. Ziętkiewicz-Kotz], Kraków 2014, s. 9-21
• Wiedeńska Akademie der bildenden Künste a Krakowska Szkoła Rysunku i Malarstwa przy Uniwersytecie Jagiellońskim (1818-1833), "Modus. Prace z historii sztuki", 14: 2014, s. 181-238
• Książka Janiny Dzik o malarstwie ściennym w Polsce południowo-wschodniej w XVIII wieku, "Biuletyn Historii Sztuki", 77: 2015, nr 1, s. 153-176
• Polonica z oficyny Remondinich w Bassano del Grappa. Z badań nad rynkiem graficznym i kulturą wizualną XVIII wieku, w: Initium sapientiae humilitas. Studia ofiarowane Profesorowi Jakubowi Pokorze z okazji 70. urodzin, red. M. M. Olszewska, A. Skrodzka, Warszawa 2015, s. 124-138
• "Trójca Święta". Obraz z warsztatu Szymona Czechowicza w Turośni Kościelnej, w: Parafia w Turośni Kościelnej 1515-2015. Ku chwale Trójcy Przenajświętszej, red. A. Szot, M. Wróbel, Białystok-Turośń Kościelna 2015, s. 295-303
• Uwagi o sposobach wykorzystywania architektonicznych i ornamentalnych wzorów graficznych w polskim malarstwie ściennym XVIII wieku, w: Ornament i dekoracja dzieła sztuki. Studia z historii sztuki, red. J. Daranowska-Łukaszewska, A. Dworzak, A. Betlej, Warszawa 2015, s. 263-282
• Кніга памерлых абатаў, айцоў і братоў кляштара бенедыкцінцаў у Гарадзішчы каля Пінска, w: Берасцейскія кнігазборы: праблемы і перспектывы даследвання. Матэрыялы і даклады III Міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі. Брэст, 22-25 верасня 2015 года, ред. М. В. Нікаев, Мінск 2016, s. 260-267
• Kościół p.w. Św. Stanisława Biskupa Męczennika i kolegium Jezuitów w Pińsku, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. D. Piramidowicz (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2016, s. 33-113
• Kościół p.w. Św. Michała Archanioła i klasztor Bernardynów w Pińsku, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. D. Piramidowicz (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2016, s. 147-166
• Kościół parafialny p.w. Św. Anny i klasztor Benedyktynów w Horodyszczu, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. D. Piramidowicz (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2016, s. 239-274
• Kościół parafialny p.w. Św. Piotra i Pawła w Łahiszynie, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. D. Piramidowicz (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2016, s. 299-313
• Kościół parafialny p.w. Podwyższenia Krzyża Św. w Telechanach, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa brzeskolitewskiego, t. 3, red. D. Piramidowicz (Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. Jan K. Ostrowski, cz. 5), Kraków 2016, s. 351-355
• Malarstwo późnego baroku i rokoka, w: Sztuka polska. Późny barok, rokoko, klasycyzm (XVIII wiek), Warszawa 2016 (Sztuka polska, red. J. Kowalczyk, t. 5), s. 423-479
• Schmelzer (Szmelcer) Josef (Józef), w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. 10, red. U. Makowska, Warszawa 2016, s. 188-190
• Szymon Czechowicz, Maciej Mierzwicki i szkice do obrazów w kościele w Ciechanowcu, w: Velis quod possis. Studia z historii sztuki ofiarowane profesorowi Janowi Ostrowskiemu, [red. A. Betlej, K. Brzezina-Scheurer, A. Dworzak et al.], Kraków 2016, s. 317-321
   

Hasła w katalogach wystaw

• Wokół Wita Stwosza. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków 2005.
• Życie sen krótki. Skarby krakowskich wizytek. Katalog. Wystawa z okazji jubileuszu 400-lecia założenia Zakonu Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny oraz fundacji klasztoru sióstr wizytek w Krakowie, Muzeum Narodowe w Krakowie. Pałac Biskupa Erazma Ciołka, czerwiec – wrzesień 2010, Kraków 2010.