Celem projektu było rozpoczęcie I etapu działań zmierzających do dokładnego określenia stanu zasobu i zachowania historycznego dziedzictwa fonograficznego polskiej muzyki tradycyjnej oraz jego zabezpieczenie, dokładne i systematyczne opracowanie a także przynajmniej częściowe – w zależności od decyzji Właścicieli kolekcji i sytuacji prawnej – udostępnienie w ramach jednego centralnego repozytorium cyfrowego.

           Pod uwagę wzięto nie tylko zasoby oficjalnych bibliotek, fonotek i archiwów (np. Biblioteka Narodowa, Filmoteka Narodowa, Wytwórnia Filmów Oświatowych w Łodzi, Narodowe Archiwum Cyfrowe, biblioteki i fonoteki uniwersyteckich wydziałów: muzykologii, etnologii, etnografii), czy fonotek i archiwów rozgłośni radiowych (m.in. Polskie Radio, Radio Kielce, Radio Bydgoszcz, Radio Wrocław) lecz także – co ma szczególne znaczenie dla realizowanego projektu – zasoby archiwów i kolekcji instytutów naukowych, katedr i wydziałów uniwersyteckich i akademickich, muzeów, stowarzyszeń, fundacji i organizacji regionalnych, instytucji kultury (gminne, miejskie, wojewódzkie domy kultury, centra kultury itp.), a także zbiory prywatne.

           W ramach projektu Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne. Stan aktualny, zachowanie, udostępnianie (Etap I), rozpoczęto opracowywanie cennych zasobów instytucji i kolekcji, które nie były dotąd całkowicie zabezpieczone, rozpoznane lub pozostawały całkiem nieznane. W 2015 roku zdigitalizowano i opracowano następujące kolekcje nagrań lub ich części:
 

• 40 archiwalnych taśm magnetycznych z nagraniami dokumentalnymi F. Kotuli wraz z dokumentacją towarzyszącą (Podkarpacie) ze zbiorów Muzeum Etnograficznego im. F. Kotuli (Oddział Muzeum Okręgowego w Rzeszowie)
• Dokumentacja towarzysząca zespołowi nagrań dźwiękowych w postaci ksiąg inwentarzowych, transkrypcji tekstowo-muzycznych: Materiały tekstowe z transkrypcją: 23 zespoły; księgi inwentarzowe: 2 szt. (Podlasie) ze zbiorów Muzeum Południowego Podlasia w Białej Podlaskiej
• 20 taśm magnetycznych z dokumentalnymi nagraniami terenowymi Wacława Tuwalskiego (Podlasie) ze zbiorów Towarzystwa Regionalnego im. Wacława Tuwalskiego w Woli Osowińskiej
• 4 taśmy – prawd. nagrania z obozów naukowych Uniwersytetu Łódzkiego, zapewne Katedry Etnografii (Łowickie, Podkarpacie) z Fonoteki Akademii Muzycznej w Łodzi
• 20 kaset magnetofonowych z nagraniami terenowymi autorstwa Wandy Księżopolskiej (Wschodnie Mazowsze) pochodzących z prywatnej kolekcji nagrań dokumentalnych Wandy Księżopolskiej
• 20 kaset magnetofonowych z archiwalnymi nagraniami terenowymi Henryka Świątkowskiego (Łowickie) z prywatnej kolekcji nagrań Tomasza Świątkowskiego
• 19 taśm i 12 kaset magnetofnowych (Wschodnie Mazowsze) z prywatnej kolekcji nagrań Stanisława Woźnicy
• Taśmy  z prywatnej kolekcji nagrań nagrań Ireny Gacek (Podhale)
• Taśmy  z prywatnej kolekcji nagrań Stanisława Rycąbla (Świętokrzyskie)
• Taśmy  z prywatnej kolekcji nagrań (przekazujący oryginały do digitalizacji i opracowania, reprezentujący  właściciela nagrań: Katarzyna Rosik); (Kieleckie)

 

Zobacz opinie o projekcie

Poczytaj także o projekcie Polska muzyka tradycyjna – dziedzictwo fonograficzne cz. 1. na łamach "Ruchu Muzycznego" oraz na portalu Muzyka Tradycyjna.

  Zobacz II etap projektu

Seminarium

 

           Częścią projektu jest seminarium, które odbyło się 22 września b.r. o godzinie 10:00 w Instytucie Sztuki PAN w Sali im. Jadwigi i Mariana Sobieskich. Referaty przedstawią specjaliści m.in. z  Archiwum Polskiego Radia, Biblioteki Narodowej, Instytutu Fryderyka Chopina, Instytutu Sztuki PAN. Poruszone zostały m.in. następujące kwestie i problemy:

- historia fonografii ze szczególnym uwzględnieniem historii fonografii etnomuzycznej,

- charakterystyka i specyfika historycznych nośników dźwięku (wałki fonograficzne, płyty, rolki pianolowe, taśmy, zapis cyfrowy)

- metody opisów i katalogowania dokumentów dźwiękowych, zagadnienie rozróżnienia statusu nośników

- metody archiwizacji, digitalizacji, rekonstrukcji dźwięku i wszelkie nieporozumienia
i nadużycia w definiowaniu i nazywaniu określonych procesów

- aktualny stan polskiego dziedzictwa etnofonograficznego i zarys perspektyw opracowania  i udostępniania tych zasobów.

 Zob. Program seminarium.

 

          Prof.  Ewa  Dahlig-Turek  zarysowała  zakres  działalności Instytutu Sztuki PAN, który w ostatnich  latach osiągnął europejski poziom m.in. w zakresie dokumentacji, archiwizacji i cyfryzacji zasobów etno-fonograficznych. Referaty dr Katarzyny Janczewskiej-Sołomko  i Jacka Jackowskiego ukazały nam,  iż nagrania muzyki  tradycyjnej są niewielkim, ale jakże istotnym elementem ponad wiekowej już historii ery fonicznej, która w znacznej  mierze  kształtowała  i  nadal  kształtuje  współczesną kulturę. 

           Referaty  Anny Rutkowskiej, Marii Wróblewskiej oraz prof. Piotra Dahliga  i dr. Mariusza Wrony  dotknęły problemu współczesnego dziedzictwa (tej historycznej swoistej schedy) którego wartości jest świadome  szczególnie  nasze  środowisko  –  miłośników  muzycznych  tradycji  ludowych.

           Zadaliśmy  sobie  także  pytanie:  „Co  dalej?”.  Czy  wiemy,  ile  nagrań  z  interesującego  nas zakresu  posiadamy  w  granicach  naszego  kraju  i  za  granicą?  Czy  umiemy  je  odnaleźć, zidentyfikować,  ochronić  i  ocalić  od  zapomnienia?  Czy  wiemy,  jakie  zagrożenia  i nieporozumienia niesie za sobą niewłaściwe obchodzenie się z historycznymi nośnikami? Czy wreszcie – jak zabezpieczyć nasze dokumenty, które z taką pasją tworzymy? Seminarium  przybliżyło  nam  ową  problematykę  i  pozwoliło częściowo odpowiedzieć na postawione wyżej pytania.

 

Podczas seminarium zaprezentowana została książka Jacka Jackowskiego pt. Zachować dawne nagrania. Zarys historii dokumentacji fonograficznej i filmowej polskich tradycji muzycznych i tanecznych, cz. 1 (przełom XIX i XX w. – do drugiej wojny światowej), Warszawa 2014
ISBN 978-83-63877-54-5.

Zobacz spis treści

 

                           

   Fotorelacja z seminarium, fot. Piotr Dorosz:

   

Dr hab. Ewa Dahlig-Turek, prof. IS PAN, Jacek Jackowski    

 

     

Maria Wróblewska, dr Katarzyna Janczewska-Sołomko, Biblioteka Narodowa, Zbiory Dźwiękowe i Audiowizualne

 

 

             Anna Rutkowska, Polskie Radio                               Słuchacze w sali im. Jadwigi i Mariana Sobieskich

                                   

    Profesor Piotr Dahlig, Uniwersytet Warszawski

 

   

Magdalena Jamroży, NIFC, Zbiory Audiowizualne                                 Jacek Jackowski, IS PAN

 

 

Profesor Ludwik Bielawski, IS PAN       Ewelina Grygier, Piotr Dorosz, Jacek Jackowski, Anna Szałaśna, Piotr Sobieski

 

Projekt dofinansowany przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w
ramach programu  Dziedzictwo kulturowe (priorytet: Kultura ludowa).

    

 

Autor i koordynator projektu: dr Jacek Jackowski

 

Opinie o projekcie:

 

"Projekt mgr Jacka P. Jackowskiego, kierownika Zbiorów Fonograficznych w Instytucie Sztuki PAN, członka Stowarzyszenia Liber Pro Arte, jest kluczowy dla zachowania nośników dźwiękowych dokumentujących folklor muzyczny w Polsce. Nagrania te, sięgające wstecz lat sześćdziesiątych XX w. są rozproszone w różnych instytucjach i lokalnych placówkach kultury. Zmiany kadrowe, zmienność programów działalności tych placówek w gminach, powiatach, województwach naraża te kolekcje sporządzone przez lokalnych pasjonatów muzyki tradycyjnej/etnicznej/ludowej na zaniedbanie, zapomnienie i zniszczenie. Mgr Jackowski wypracował liczne kontakty „z terenem” i uzyskał dobrą orientację co do „mapy” nagrań w Polsce. Poza koniecznym zabezpieczeniem tych zbiorów, ich digitalizacją i opracowaniem naukowym, problemem dla domów kultury, muzeów itp. w kraju jest niedostępność aparatury odtwarzającej dawnego typu (magnetofony szpulowe), na których nagrywano niegdyś wokalistów, instrumentalistów, kapele i zespoły ludowe. W IS PAN natomiast sprzęt ten jest utrzymywany w stanie gotowości. Realizacja projektu — zabezpieczenie w postaci digitalizacji i opracowania naukowego rozproszonych zbiorów fonograficznych i audiowizualnych będzie obopólnie korzystna tak dla lokalnych instytucji (znalazłyby się tam kopie cyfrowe), jak i dla centrum archiwizacji zlokalizowanego w IS PAN, wreszcie udostępnienie on-line, uzgodnione z właścicielami nagrań, będzie służyło szerokiej publiczności.”

 Dr hab. prof. UW Piotr Dahlig

Kierownik Zakładu Etnomuzykologii

w Instytucie Muzykologii UW

 

 

 

"Zasoby nagrań audio oraz filmowych, dokumentujących folklor (szczególnie sztuki performatywne – śpiew, muzykę instrumentalną, taniec) polski oraz mniejszości narodowych i etnicznych, są tyleż duże (nadspodziewanie) co rozproszone. Wobec katastrofalnych szkód jakie poczyniła w tej dziedzinie II wojna światowa są to zbiory bezcenne. Dlatego długofalowa inicjatywa Instytutu Sztuki PAN, także we współpracy ze Stowarzyszeniem Liber Pro Arte – centralizacji tych zbiorów oraz informacji o nich, technologicznego wsparcia, digitalizacji, fachowego opracowania i udostępniania – jest w najwyższej mierze godna wsparcia. Wiele krajów świata realizuje już podobne projekty jako priorytetowe od lat i regulują to niejednokrotnie decyzje podejmowane na najwyższym szczeblu państwowym (w tym np. Stany Zjednoczone i Biblioteka Kongresu USA). IS PAN jest jedyną placówką w Polsce predestynowaną do tego ze względu na swoją zaawansowaną bazę technologiczną i informatyczną oraz doświadczonych specjalistów.”

 

Remigiusz Mazur-Hanaj, Wydawnictwo In Crudo